كتابشناسی‌های تفصیلی منطق و تاریخ منطق (3ج) و تاریخ فلسفه (5ج) به زودي عرضه مي‌شود

به گزارش مرکز خبر و اطلاع رسانی روابط عمومی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) آقاي رضا اميري، مسئول واحد ثبت منابع مرکز پژوهشي دائره‌المعارف علوم عقلي اسلامي گزارش داد: كتابشناسی‌های تفصیلی منطق و تاریخ منطق (3ج) و تاریخ فلسفه (5ج) به زودي عرضه مي‌شود

وی اظهار داشت: مرکز پژوهشي دائره‌المعارف علوم عقلي اسلامي، در راستاي شناسایی و معرفی منابع مرتبط با علوم عقلی پس از عرضه كتاب‌شناسی‌های اجمالی در موضوعات فلسفه، كلام، عرفان، منطق و ...، انتشار مجموعه جديدي به نام كتاب‌شناسی‌های تفصیلی را در دستور کار قرار داده است. هم‌اينک از اين مجموعه، كتاب منطق و تاریخ منطق در سه جلد (حدود 2000 صفحه) و كتاب تاریخ فلسفه نيز در پنج جلد (حدود3000 صفحه)، آماده عرضه است.

امیری در ادامه افزود:

واحد ثبت منابع، پس از استخراج موضوعات و مسائل منابع علوم عقلی اسلامی، به چینش منطقی آنها با هدف آسان‌سازي، سرعت و نظم در تحقيق اقدام کرده است. بدين جهت، مسائل هر منبعی با عبارتي گويا و کوتاه (نمايه) به صورت مستند معرفی شده است؛ بنابراين، مي‌توان گفت، كتاب‌شناسی تفصیلی راهنما و دستیار بسیار مهمی در امر تحقیق طلاب، دنشجویان و اساتید برای نگارش كتاب، مقاله و پایان‌نامه است.

محتواي کتاب‌شناسي‌هاي تفصيلي

الف) بخش متن

در این بخش افزون بر معرفی شناسنامه، محتواي منابع نيز به صورت نمايه ذکر شده است. نمايه‌هاي هر کتاب با موضوع‌بندي‌هاي مختلف به گونه‌اي (درختي) دسته‌بندي شده که موضوعات کلي هر نمايه نيز مشخص می‌گردد.

موضوعات درختی هر علم، دست‌کم از سه بخش تشكیل شده است:

موضوعات رديف اول: شامل اسامي رشته‌هاي مختلف علوم عقلي اسلامي است مانند فلسفه، کلام، ‌عرفان، معرفت شناسي، فلسفه دين و غيره

موضوعات رديف دوم: که به وسيله آن هريک از علوم به زيربخش‌هاي کلي تقسيم مي‌شوند و جايگاه طرح موضوعات رديف سوم را در ميان هر علم مشخص مي‌کنند مانند الهيات بالمعني الاخص، مسائل کلام، عرفان نظري، معرفت‌شناسي تطبيقي، اعلام و غيره

موضوعات رديف سوم: که معرفي مسائل و موضوعات مختلف مطرح شده در يک علم را به صورت جزئي به عهده دارد و ما آن را نمایه نامیده‌ایم: مانند صفات واجب، عصمت امام، وحدت وجود، مقايسه ادراک حسي نزد ابن سينا و شيخ اشراق، اساتيد فارابي و غيره

در مواردی كه به زندگی نامه شخص و یا معرفی گرایشی پرداخته می‌شود تعداد زيرشاخه‌ها بیشتر می‌شود، به این ترتیب كه پس از ذكر شاخه اول و دوم نام شخص و یا گرایش آورده می‌شود و پس از آن در يک دسته‌بندي کلي ذيل شرح حال، آثار، يا آراء مصاديق آنها ذکر مي‌شود. و آخرین شاخه قبل از نمایه به صورت شرح حال در اشخاص و معرفی در گرایش‌ها یا آراء و آثار دسته بندی می‌شود.

تذكر این نكته لازم است كه در نسخه چاپي برای اختصار، برخی شاخه‌ها با وجود قرینه حذف شده‌اند، اما در نسخه نرم‌افزاری كه در حال آماده شدن است شاخه‌ها به صورت كامل ارائه می‌شوند.

نمونه‌ای از متن:

ب) بخش فهرست‌ها

این بخش شامل فهرست‌های مختلفی مانند فهرست پدیدآوران و منابع است، اما فهرست موضوعات آن از اهمیت بیشتری برخوردار است. در این فهرست پژوهشگران می‌توانند با جستجوی الفبایی كلیدواژه مورد نیاز خود، به نمایه‌هایی كه در متن به صورت پراكنده در ضمن هر كتاب معرفی شده است به صورت یكجا دسترسی داشته باشند؛ افزون بر آن می‌توانند با نگاهی اجمالی به سایر كلید‌ها و یا نمایه‌ها به مسائل مرتبط دیگر با تحقیق خود دست یابند.

در فهرست موضوعات کليدواژه‌ها به ترتيب الفبايي ذکر شده و نمايه‌ها غالباً بدون واسطه ذيل کليدواژه‌ها آمده است.

براي نمونه:

و اما در كلیدواژه‌هاي مربوط به اشخاص و گرایش‌ها، ذيل کليدواژه که نام شخص يا گرایش است يک يا دو کليدواژه فرعي (مياني) ديگر وجود دارد که يک نظام مطلوبي به نمايه‌ها داده است. اين کليدواژه‌هاي فرعي در گرايش‌ها: معرفي، و در اعلام: شرح، آراء، آثار، و نام اثر است.

براي نمونه:

در پايان اشاره به چند نكته مهم درباره فهرست موضوعات ضروري به نظر مي‌رسد:

برای كاربردی‌تر كردن استفاده از این فهرست در مواردی نمایه‌ها دارای چندین كلیدواژه است از جمله نمایه‌های ذيل آراي یك شخص در كلیدواژه اصطلاحات نیز تكرار شده است مثلا راه‌های شناخت كه در ذيل آراي بهمنیار بن مرزبان آمده در كلیدواژه «علم» نیز تكرار شده است كه این امكان را به محقق می‌دهد تا بحث و تاریخچه راه‌های شناخت و یا مسائل دیگر مرتبط با شناخت را در آنجا ملاحظه نماید. در نمایه‌های تركیبی نیز چندین كلیدواژه در نظر گرفته شده است، مثلا رابطه اصالت وجود و اصالت ماهیت نزد ابن سینا دارای سه كلید اصالت وجود، اصالت ماهیت و ابن سینا می‌باشد.

هر كلیدواژه كه دارای اصطلاحات و یا نام رایج و نامرجح است آن اصطلاحات و نام‌ها به كلیدواژه مرجح ارجاع داده شده است؛ مثلا به كلیدواژه مرجح تركه اصفهاني، محمد بن حبيب‌الله سه نام دیگر وي، افضل‌الدين محمد صدر تركه و محمد بن حبيب‌الله اصفهاني ارجاع داده شده و یا به كلیدواژه مرجح جزء لا يتجزي این اصطلاحات ارجاع داده شده است: اتم، اجزاء ذریه، صغار صلب و جوهر فرد. بنابراین پژوهشگر با رجوع به هر كدام از این اصطلاحات می‌تواند به موضوع مورد نیاز خود دست یابد.

در مقابل هر يک از نمایه‌های زیر كلیدواژه اعدادی درج شده‌اند، مثلا حیات در زیر شرح حال كلیدواژه بهمنیار بن مرزبان در نمونه بالا كه این اعداد بیان‌گر شماره ردیف كتاب مورد نظر در بخش متن است و با مراجعه به آن ردیف (كه در مورد مثال حیات بهمنیار 15 منبع می‌باشد) می‌توان مشخصات كتاب‌شناسی موضوع مورد بحث و نیز شاخه درختی و صفحه‌ای كه منبع از آن بحث نموده را ملاحظه نمود.