چکيده

مفسر يکي‌ از عناصر دخيل در تفسير قرآن است.در اين رساله با لحاظ چيستي و روش صحيح تفسير و با بررسي ميراث تفسيري اسلامي وجوه روا و نارواي تأثير علائق و پيش‌دانسته‌ها در تفسير بيان شده و آسيب‌هايي آن ذکر شده است.

تفسير عبارت است از آشکار کردن معاني و  مداليل آيات قرآن ومرادات خداي متعال از آنها بر مبناي قواعد ادبيات عرب و اصول محاوره عقلايي. برخي از تعاريفي که براي تأويل قرآن شده در حيطه تفسير قرار مي‌گيرد.

نظريه‌هاي گوناگون تفسير متون، يا مبتني بر رويكرد مؤلف‌محوري است يا متن محورند و شناخت عناصر دروني و ساختار متن را براي دستيابي به معناي آن كافي مي‌شمارند و يا مفسر محورند و مفسر را در جايگاهي فراتر از فهم‌كننده مي‌نشانند.شاخصه مشترک تفاسير اسلامي به رغم تنوع در روش و گرايش مؤلف محوري است.اهتمام به مراد خداي متعال،‌ اذعان به رابطه خدا و قرآن، فهمنده دانستن مفسر و توجه به ويژگي‌هاي خداوند در تفسير شاخصه‌هاي مهم مؤلف محوري مفسران مسلمان است.اتفاق ايشان بر از سوي خدا بودن معاني قرآن،‌ تقسيم دلالت به تصوري و تصديقي، حجيت ظواهر براي کشف مقاصد و مقتضاي ادله‌ اثبات ضرورت وحي، نيز شواهدي بر مؤلف محوري مفسران مسلمان است.

علائق مفسران در تنوع روش‌ها و گرايش‌هاي تفسيري،‌ نکته‌سنجي در استفاده مطالب همسو با علائق، گزينش موضوعات تفسيري و ابداع احتمالات تفسيري نقش‌آفرين است .

دخالت دادن علائق در ايجاد معنا و تعيين مصاديق آيات محکم و متشابه بر اساس علائق از وجوه نارواي تأثير علائق مي‌باشد.

برخي از مهم‌ترين آسيب‌هايي که ممکن است مفسر از رهگذر تأثير علائقش به آنها دچار شوند عبارت‌اند از: اصالت دادن به علائق،‌ حمل بي‌وجه آيات بر خلاف ظاهر،‌ تعصب‌ورزي در انکار آراء ديگران،‌ خارج شدن از حيطه تفسير آيات و عدول از روش‌تفسير که سوگمندانه برخي از مفسران به آنها دچار شده‌اند.

مهم‌ترين وجوه رواي تأثير پيش‌دانسته‌ها در تفسير عبارت‌انداز: ابزار بودن براي تفسير، در اختيار نهادن مباني و قواعد تفسير،‌ قرينيت براي فهم آيات، شناساندن فضاي نزول و فضاي سخن، مسأله سازي و گسترش زاويه ديد.فروغلتيدن در وادي تحميل،‌ تأويل‌هاي ناروا و حمل بي‌وجه آيات بر خلاف ظاهر مهم‌ترين آسيب‌هايي است که مفسر را از رهگذر تأثير پيش‌دانسته‌ها تهديد مي‌کند.

استاد راهنما:

حجت الاسلام و المسلمین دکتر احمد واعظي

استاد مشاور:

حجت الاسلام و المسلمين استاد محمود رجبي

دانش پژوه:

علي‌اوسط باقري

بهار1389