در گفتگو با حجت‌الاسلام والمسلمین ابوطالبی عنوان شد؛ وظیفه مردم، مسئولان و نخبگان در سال «حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی»

تحلیل شما از فضای سیاسی کشور با توجه به شعار سال جاری که توسط مقام معظم رهبری عنوان شده چیست؟
با نگاهی به وضعتی داخلی و خارجی کشور می‌بنیم که بحث روابط‌ سیاسی ما با کشورهای مهم اروپایی و آمریکا به مباحث اقتصادی کشیده شده که بحث تحریم‌ها مطرح شده است و از طرف دیگر سال جدید ما با انتخابات ریاست جمهوری شروع می‌شود.

ما در سال 1391 مشکلات اقتصادی و تورم و گرانی داشتیم که رهبر معظم انقلاب هم به زمینه خارجی و داخلی آن اشاره فرموده‌اند، اما مخالفان می‌خواهند بحران اقتصادی را دلیلی برای ناکارآمدی دولت و نظام نشان دهند. یعنی نظام جمهوری اسلامی به دلیل ناکارآمدی نتوانسته است مسئله اقتصادی را کنترل کند و منتظرند ببینند مردم با وجود این ناکارآمدی در نظام آیا باز هم در انتخابات شرکت می‌کنند یا خیر؟ نظر مخالفان نظام و انقلاب این است که بالاخره با وجود این دو مشکل واکنش مردم به انتخابات ریاست جمهوری چه خواهد بود. میزان مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری و به‌طور کلی نحوه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری بسیار مهم است و حماسه سیاسی می‌تواند این باشد که از طرفی نظام جمهوری اسلامی ایران بتواند انتخابات را به‌خوبی مدیریت کند و با وجود رقابت‌ها و فضای امنیتی کشور و با همه مشکلاتی که وجود دارد، انتخابات را به‌خوبی برگزار نماید و از طرف دیگر انتخابات از مشارکت بالایی برخوردار باشد. این دو مسئله در حقیقت دو بعد حماسه سیاسی را تشکیل می‌دهند.

مسئولین در تحقق حماسه سیاسی چه وظایفی دارند؟
وظیفه دولت و مسئولین در بعد حماسه سیاسی این است که اولا بتوانند فضای عمومی کشور را آرام نگه‌دارند و کاندیداهای ریاست جمهوری با معیارهای قانون اساسی از هر سلیقه‌ای که هستند بتوانند فضا را با یک رقابت سالم پیش ببرند و برگزاری انتخابات را با قدرت و سلامت کامل انجام دهند. شورای نگهبان باید همچون گذشته به‌خوبی نظارت کند و تأیید صلاحیت‌ها همانند دوره‌های قبل دقیق باشد تا هیچ‌گونه حرف و حدیثی پیش نیاید. وزارت کشور که مجری انتخابات است، شرایط را به‌گونه‌ای فراهم کند که کمترین بهانه به دست دشمنان بهانه‌جو داده نشود، این موارد  وظایف دولتی‌ها در بحث حماسه سیاسی است که بتوانند یک انتخابات منظم و سالمی را برگزار کنند. از طرف دیگر طبعا اولین وظیفه مردم بحث مشارکت است، هر اندازه مشارکت مردم بیشتر باشد، حماسه بزرگتری خلق می‌شود. در انتخابات دوم خرداد 76 هم آقا از آن، تعبیر به حماسه کردند، هرچند ‌که بعدها معلوم شد که فرد منتخب با سیاست‌های رهبری همسان و همراه نیست. وظیفه اول مردم مشارکت است. مرحله بعد نوع انتخاب است؛ یعنی پس از این مشارکت گسترده یک انتخاب اصلح نیز شکل بگیرد که بتواند وضعیت کشور را بعد از انتخابات سر و سامان دهد. این‌ها از رئوس اصلی بحث حماسه سیاسی است.

تدبیر رهبری در اختصاص شعار سال‌های اخیر به‌سوی مسایل اقتصادی چیست؟
همان‌طور که می‌دانیم چندسال است که نام‌گذاری سال‌ها توسط مقام معظم رهبری بعد اقتصادی پیدا کرده و علتش هم می‌تواند این باشد که پس از انقلاب اسلامی توفیقاتی که نظام به‌طور جدی در بحث‌های سیاسی پیدا کرده قابل انکار نیست. ما همین الآن هم وقتی که با عموم مردم که هر قشری روبرو می‌شویم در بحث سیاسی و قدرت یبن‌المللی ایران و چانه‌زنی‌ها و... نظام قوی وارد شده است که دفاع مقدس، انرژی هسته‌ای و... از نمونه‌های آن هستند، اما واقعا در حال حاضر نظام ما چه در خارج و چه در داخل پاشنه‌آشیل آن، بحث اقتصاد است. به تعبیر دیگر معتقدم آن موقع هم که رهبر انقلاب بحث اقتصاد مقاومتی و حمایت از تولید ملی و جهاد اقتصادی را مطرح کردند، به خاطر حساسیت وضعیت اقتصادی و آینده کشور بوده است.

حماسه سیاسی چه رابطه‌ای می‌تواند با نفوذ مدل نظام سیاسی انقلاب اسلامی ایران در کشورهای منطقه داشته باشد؟‌
در همه کشورهایی که تحول اتفاق افتاد این دو مؤلفه است؛ یعنی کنار زدن دیکتاتورها و آمدن مردم و قدرت گرفتن اسلام‌گراها. در مصر، لیبی، تونس‌ و هرجایی که اتفاق افتاده است، این دو عنصر وجود دارند، البته باید دقت داشت آن اسلام‌گرایی که سر کار می‌آید، طبیعتا اسلام‌گرای شیعی که نیست، اهل سنت است، با نگاه‌های خاص خودش است، نسبتش با اسرائیل هم با نگاه جمهوری اسلامی ایران خیلی فرق می‌کند. در مجموع عین مدل ما نیست ولی کلیت آن مدل مردم‌سالاری دینی کشور ما است. این قطعا هست و لذا ما مدل سیاسی‌مان را صادر کردیم، این توفیق را به‌دست آوردیم.

مسائل اقتصادی چقدر در نگاه به ایران چه در داخل و چه در خارج از کشور مؤثر است؟
یکی از مهم‌ترین جلوه‌های آن بعد اقتصادی است. اگر ایران چه در فضای بین‌المللی و چه فضای داخلی، یک کشوری باشد که از لحاظ اقتصادی قوی باشد، می‌تواند الگوی خوبی ارائه کند و نگاه عموم مردم را بسیار تغییر دهد. بنابراین بحث اقتصاد در کشور ما خیلی مهم است.

تحقق حماسه اقتصادی به چه عواملی وابسته است؟
در بحث حماسه اقتصادی باید به سه حوزه توجه اساسی شود. یکی در حوزه مسئولین است که باید برنامه‌ریزی‌های اقتصادی جامع و نظام‌بندی را انجام دهند مثلا برنامه‌های حساب‌شده‌ای برای اشتغال باید داشته باشند. همین‌طور برای کنترل تورم و نرخ ارز برنامه داشته باشند. حمایت از تولیدات داخلی و جلوگیری از قاچاق و واردات کالاهای خارجی از وظایف اصلی دولت است. دوم وظیفه مردم است. همان‌طور که رهبری در سال‌های قبلی تأکید کردند، مردم چند وظیفه دارند، یک وظیفه که به نام‌گذاری چند سال قبل برمی‌گردد، بحث اصلاح الگوی مصرف است، یعنی در اصلاح الگوی مصرف چند نکته است. مصرف کالاهای داخلی و دوم اینکه پرهیز از مصرف‌های تجملاتی و به اصطلاح کالاهای غیرضروری است که آمارش هم در کشور ما نسبت به کشورهای دیگر واقعا بالاست. من معتقدم یک عامل گرانی‌ها و موج‌های گرانی و بالا و پایین رفتن قیمت سکه و ارز خود مردم هستند. وقتی که پولشان را صرف خرید ارز و سکه می‌کنند، کسی که یک سکه یا دو سکه بخرد، فرقی ندارد با آن کسی که صد سکه می‌خرد؛ اینها باعث گرانی‌ و تورم می‌شود. مثلا احساس می‌کنند که قرار است روغن گران شود، ده‌تا روغن می‌خرد، آن‌که بیشتر می‌تواند، یک کامیون می‌خرد و انبار می کند و احتکار در نوع جزئی و کلی شکل می‌گیرد. در این فضا خود این حرص‌زدن‌ها بحران ایجاد می‌کند، قیمت را بالا می‌برد و کمبود ایجاد می‌کند و اتفاقات دیگری به‌دنبال آن می‌افتد.

وظیفه مردم برای خلق حماسه اقتصادی اصلاح الگوی مصرف و بالابردن فرهنگ کار و تلاش است.
 این اصلاح الگوی مصرف یک کار جدی است، کار دومی که باید مردم انجام دهند، یک مقدار نیازمند کار نخبگان هم هست، فرهنگ‌سازی برای کار و تلاش است. الآن به فضای عمومی جامعه نگاه کنید، متأسفانه جوان‌ها و نسل‌ جدید یک عطش و تقاضایی دارند که اتفاقا متناسب با این تقاضا کتاب‌های زیادی به بازار آمده است و آن تقاضا این است که یک‌شبه، راحت و بدون کار و زحمت پول‌دار شوند. همین است که شبکه‌های هرمی و شیوه‌های یک‌شبه میلیاردرشدن را در کشور ظهور می‌کند. این شیوه‌ها به رشد اقتصادی ضربه می‌زند و طبیعتا خیلی از مردم هم ناکام می‌شوند و همین ناکامی نتایج بدی دارد، هم از لحاظ روانی و هم از لحاظ رونق اقتصادی. بنابراین باید فرهنگ کارکردن، تولید کردن، زحمت کشیدن نهادینه شود. این کار نیازمند فرهنگ‌سازی است که در بعد سوم وظیفه نخبگان است.

به نقش نخبگان اشاره کردید، چه میزان در عملی شدن حماسه اقتصادی، نخبگان می‌توانند نقش ایفا کنند؟
نخبگان در بحث حماسه اقتصادی دو مؤلفه را نیاز دارند، یکی همین بحث فرهنگ‌سازی است در حوزه‌های اقتصادی یعنی فرهنگ‌سازی در همان اصلاح الگوی مصرف و حمایت از تولید داخلی و اعتقاد به کار و تلاش که مردم را بکشانند به این سمت‌ها. حتی فرهنگ‌سازی در بحث قناعت، فرهنگ‌سازی در بحث پرهیز از تجمل‌گرایی و این نوع گرایش‌ها. بعد دیگر که نخبگان در حوزه‌ و دانشگاه‌ باید به آن بپردازند ـ و از مطالبات رهبری هم است ـ بحث‌های نظری در اقتصاد است. ما در این فضای بحران اقتصادی واقعا چه باید بکنیم؟ تا به امروز مدل‌های اقتصادی و نظریه‌های اقتصادی که خیلی اوقات استفاده شده، غربی و بیگانه بوده و اسلامی و بومی نبوده است. گاهی هم مدل‌هایی مثل بانک‌داری اسلامی در پیش گرفته‌ایم که در برخی موارد نقص داشته است. دومین مقوله که باید به‌طور جدی به آن پرداخت، تولید علم است یعنی به تعبیر مقام معظم رهبری تولید علم اقتصاد ایرانی و اسلامی و نظریه‌های اقتصادی ایرانی اسلامی که بتواند ما را از این بحران‌ها بیرون ببرد تا دوباره گرفتار اقتصاد بیمار غربی که امروز خودشان با آن مبتلا شده‌اند، نشویم. این هم نکته‌ای است که می‌تواند برای نگاه بلندمدت مطرح شود که یکی از موارد آن می‌تواند برنامه‌های اقتصادی برای حذف اقتصاد متکی به نفت باشد، که الحمدلله تا حدودی شکل گرفته اما باید یک شتاب بیشتری پیدا کند.

شکل‌گیری و تحقق حماسه اقتصادی چه برکاتی می‌تواند داشته باشد؟
اگر مجموع کار دولتی‌ها، مردم و نخبگان با این فضایی که سیاست‌های کلی آن توسط رهبری ارایه شده است، شکل بگیرد، آن‌وقت می‌توان گفت یک حماسه اقتصادی شکل گرفته است و به‌ویژه الآن در فضای تحریم اگر ما بتوانیم با قناعت، تحمل و استفاده از کالاهای داخلی و این‌ها پیش رویم و به‌‌قول بسیاری از کارشناس‌ها، اگر در این چندماه این فضای تحریم ما را نشکند؛ ورق برمی‌گردد یعنی غربی‌ها پشیمان خواهند شد و می‌ببینند فایده ندارد و از آن طرف خودشان هم دارند لطماتی را تحمل می‌کنند، کوتاه خواهند آمد  و به بحث‌های دیپلماتیک رو می‌آورند. اگر ما از فضای تحریم بیرون برویم و آنها را بشکنیم؛ واقعا یک حماسه شکل گرفته است.

به‌عنوان آخرین سؤال بفرمائید نقش مؤسسه در تحقق این شعار چیست؟
مؤسسه امام خمینی(ره) به‌عنوان یک نهاد حوزوی طبعا همان وظیفه نظریه‌پردازی را به‌عهده دارد، به نظر من بخش‌های فرهنگی مؤسسه بیاید روی ابعاد و فضای فرهنگی کار کند. می‌تواند روی بعد فرهنگ قناعت، فرهنگ استفاده از کالاهای داخلی و همین بحث‌های فرهنگی که عرض کردم کار کند، این‌ها نکته‌های مهمی است که باید واقعا روی آن کار شود و باورش ایجاد شود. گاهی اوقات ما حرفش را می‌زنیم ولی خودمان در عمل این‌طوری نیستیم، این خیلی مهم است. بحث‌های نظری این شعار را هم بخش‌های علمی مؤسسه باید پی‌گیر باشد.