جمعه: 10 فروردين 1403

شما اینجا هستید

گزارش کامل همايش رونمايي از اصطلاح‌نامه‌هاي علوم عقلي اسلامي

        علامه فرزانه آيت الله محمدتقي مصباح يزدي، در مراسم رونمايي از كتب و نرم افزارهاي اصطلاح‌نامه‌هاي علوم عقلي اسلامي كه در سالن همايش هاي موسسه امام خميني (ره) برگزار شد، با بيان تاريخچه‌اي در اين خصوص فرمودند:

     

     

     

     

    شكل‌گيري شاخه‌هاي علمي در اسلام، از زمان امامان معصوم به خصوص از زمان امام محمد باقر(ع) و امام جعفر صادق(ع) انجام شد زيرا در صدر اسلام به جهت اشتغالات و غزوه‌هايي كه پيامبر اكرم (ص) داشته‌اند، طبعا اين توقع وجود نداشته كه علوم اسلامي به صورت رسمي شكل بگيرد.

    ايشان افزودند: تعامل با ديگر فرهنگ‌ها و مناظرات علمي مسلمانان با ديگر اديان و ورود شبهات و سئوالات جديد موجب شد، علم كلام به عنوان اولين علم ريشه‌اي در دامنه علوم اسلامي بوجود آيد و در اين راه در زمان امام باقر (ع) و امام صادق (ع) ارتباط فرهنگي و علمي جامعه اسلامي با ديگر جوامع بيشتر شد و حتي مي‌توان گفت كه زمينه تخصصي شدن علوم اسلامي در زمان امام صادق (ع) فراهم شد به طوري كه اين امام همام، براي برخي از مسايل و رشته‌ها همچون كلام، فقه و ... افراد خاصي را مشخص مي‌كردند.

    عضو مجلس خبرگان رهبري با اشاره به افزايش رشته‌ها و تخصصي شدن علوم در دنياي امروز، خاطرنشان كردند: در گذشته حكيم به كسي گفته مي‌شود كه داراي تخصص در علومي همچون رياضي، طب، نجوم و... بود ولي امروز همين رشته طب به حدود 100 رشته تقسيم شده است.

    رييس موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره) با اشاره به توسعه علوم تجربي نسبت به علوم عقلي، يكي از دلايل اصلي آن را عدم انگيزه كافي براي دست يابي به اين علوم ذكر كرد و گفت: علوم تجربي به دليل كاربردي بودن و ملموس بودن طرفداران زيادي دارد و بودجه‌هاي فراواني نيز در اين بخش صرف مي‌شود ولي در حوزه علوم عقلي و انساني اين گونه نيست چرا كه علوم عقلي نقش چنداني در زندگي عادي افراد ندارد و نيز نتايج آن سريع قابل اثبات و پذيرش نيست.

     ايشان با بيان اين مطلب كه برخي از گزاره ها در علوم عقلي مورد بررسي قرار مي‌گرفته كه لحن آن‌ها با منابع ديني ، به ظاهر تضاد دارد، خاطرنشان كردند: اين تضاد به خصوص در قرون وسطي تا حدي پيش رفت كه منجر به تكفير دانشمندان علوم عقلي نيز مي‌شد.

     

    معظم له تضارب آرا بين طرفداران علوم عقلي با طرفداران علوم حديث و علوم نقلي را از جمله رويدادهاي مهم و تعيين كننده تاريخي ما بين عالمان نقلي و عقلي دانستند و فرمودند: البته اين اختلافات چه در شيعه و چه در اهل سنت وجود داشته است به طوري كه گروهي از دانشمندان نقلي سني را ظاهريه مي گفتند؛ متاسفانه بعضا اين تعاملات و تضارب آرا، به جاي آن كه باعث رشد شود، به دليل تعصبات هواداران گروه هاي علمي منجر به ركود مي شد كه اين خود آفتي در مسير رشد علم به شمار مي‌رود.

    علامه مصباح يزدي با بيان اين مطلب كه اختلافات علمي بايد باعث تعامل و تضارب آرا باشد نه، تضاد و درگيري، خاطرنشان كردند: يكي از اصول اصلي در تعامل علمي، پرهيز از پيش قضاوتي و طرد اوليه يكديگر به عنوان مخالف فكري است، نگاه متعصبانه و دور از واقع بيني و عدم تامل در آرا و نظرات طرفين، جلوي پيشرفت را در اين رشته‌ها مي‌گيرد.

    ايشان با اشاره به اهميت شناخت عميق و درك متقابل علمي از انديشه‌هاي ديگران، فرمودند:  افراد بايد بكوشند سخن طرف‌هاي مقابل را درست بفهمند و خود را به جاي آن ها بگذارند كه البته براي اين كار نياز به گسترش ابزار پژوهشي است، ضمن آن كه آشنايي با زبان‌هاي مختلف و ترجمه آثار نيز از ديگر لوازم به شمار مي‌رود.

    عضو مجلس خبرگان رهبري ضمن بيان اهميت فراگيري علوم و زبان‌هاي خارجي براي طلاب و پژوهشگران ديني، اظهاركردند: شهيد مطهري و علامه طباطبايي اولين دانشمندان مسلماني بودند كه در عصر ما توانستند با درك صحيح از انديشه هاي غربي حتي ماركسيستي، به الگويي بي نظير در مبارزه با شبهات آنان تبديل شوند؛ در زماني كه گرايشات ماركسيستي در جامعه به طرز خطرناكي جدي شده بود، به گونه اي كه حتي برخي از متدينين و روحانيون متمايل به آن شده بودند، شهيد مطهري نسبت به خطري كه فرهنگ و دين ما را تهديد مي كرد، احساس مسئوليت كرد و وارد عمل شد و توانست با فهم درست از انديشه هاي آنان پاسخ هاي كاملا علمي و تخصصي به نظرات آنان بدهد و بسياري را از خواب غفلت بيدار كند.

    رييس موسسه امام خميني (ره) با بيان اين مطلب كه شهيد مطهري در فهم نظرات مختلف، نبوغ ذاتي داشت، خاطرنشان كردند: بسياري از ماركسيست ها اعتراف مي كردند كه ايشان از خود ما بهتر حرف ها و ديدگاه هاي ما را تشريح مي كند و طبيعي است كه نقد يك اعتقاد از سوي چنين شخصي، بسيار تاثيرگذار خواهد بود.

    ايشان با اشاره به مشقات بسياري كه در گذشته، عالمان ديني براي نوشتن تحقيقات و كتاب هاي خود داشتند، تصريح كردند: خوشبختانه امروز، با كمك رايانه مي توانيم به منابع بي شماري براي تكميل تحقيقات خود دست يابيم در حالي كه در زمان طلبگي ما در حوزه، حتي كتاب شفاي ابن سينا، چاپ نشده بود.

    استاد سطح عالي حوزه علميه، ضمن تقدير از کليه عوامل و دست اندرکاران تهيه اين آثار از جمله گراميداشت ياد و خاطره حجت الاسلام مهندسي يكي از آرزوهاي ديرينه علماي علوم عقلي را در اختيار داشتن فهرستي از اصطلاحات اين علوم ذكر كردند و بيان داشتند: رونمايي از چهار اصطلاح نامه علمي كه در اين مراسم انجام شده است كار بسيار با اهميتي است كه مي تواند در اعتلاي علوم عقلي و سهولت پژوهش و كاهش اشتباهات موثر باشد.

    عضو خبرگان رهبري در خاتمه افزود: ما اگر مي خواهيم كه درعرصه‌هاي علمي به پيشرفت برسيم بايد زحمت بكشيم و بدانيم كه با سرسري عمل كردن به جايي نخواهيم رسيد؛ يادگيري زبان علمي دنيا به حدي اهميت دارد كه علامه طباطبايي در سال هاي پايان عمر خويش و با درگيري هاي علمي فراواني كه داشتند عنوان كردند كه اگر بدانم كه در شش ماه مي‌توانم به زبان انگليسي مسلط شوم، تمام كارهاي خود را تعطيل خواهم كرد.

     

     

     

    در آغاز اين مراسم حجت الاسلام والمسلمين دکتراحمد ابوترابي رييس مرکز پژوهشي دائره‌المعارف علوم عقلي اسلامي در تبيين اصطلاح نامه‌هاي علوم عقلي اسلامي گفت: زحمات زيادي براي آماده سازي ورونمايي اين اصطلاح‌نامه‌ها کشيده شده است که هر کدام نتيجه تلاش چندين سال زحمت است، براي اصطلاح‌نامه علم منطق 12 سال، عرفان نظري (مرحله اول) 8سال، معرفت‌شناسي 5 سال و فلسفه اشراق 3سال زمان صرف شده است تا امروز به نتيجه نشسته است.
    وي مراد از تهيه اصطلاح‌نامه را ساماندهي همه اصطلاحات يک علم از طريق مشخص کردن رده‌هاي کلي هر علم (اصطلاحات رأس(،شناسايي روابط نموداري همه اصطلاحات (اعم و اخص، مرجح و نامرجح و اصطلاحات وابسته) و مشترکات لفظي و يادداشت دامنه عنوان کرد.
    رييس مرکز پژوهشي دائره‌المعارف علوم عقلي اسلامي خاطر نشان کرد:  هدف از تهيه اصطلاح‌نامه هاي علوم عقلي اسلامي هم‌آرايي نمايه‌ها، گزينش منطقي و دقيق مدخل ها، تعيين جايگاه هر مدخل درفرهنگ‌نامه‌ها و دائرة المعارف و تعيين نسبت حجم مقالات است.

    ايشان مراحل کار تهيه اصطلاح‌نامه‌‌ها را در پنج مرحله دانست که شامل: انتخاب و تصويب منابع معتبر در هر رشته، استخراج اصطلاحات از منابع مصوب، تنظيم اصطلاح نامه وترسيم نمودار، بررسي و تصويب اصطلاحات و اصطلاح نامه در شوراي علمي (متشکل از صاحب‌نظران و متخصصان در هر رشته) و مستند سازي اصطلاح‌نامه‌هاي مصوب،از حيث منابع و تعاريف مي‌شود.

    حجت الاسلام والمسلمين ابوترابي امکان جستجو دراصطلاحات، تعاريف، فهرست مطالب منابع؛ قابليت ارتباط هر اصطلاح با تعاريف؛ارجاعات و متن منابع؛ امکان دسته بندي اطلاعات در چند مرحله و امکانات جانبي (يادداشت برداري، کپي، چاپ و ...) را از امکانات و ويژگي هاي نرم افزار اصطلاح‌نامه‌هاي توليد شده دانست.

    ايشان نرم افزارهاي اصطلاحي توليد شده را چهار مورد عنوان کرد که شامل موارد ذيل مي‌باشد:

     

     

                اصطلاح‌نامه علم منطق                      
    اين نرم‌افزار حاوي اطلاعاتي مثل درختواره حدود 4600 اصطلاح علم منطق، تصويرنمودار درختي اصطلاح‌نامه منطق، تعاريف و مستندات اصطلاحات با استفاده از 50 منبع معتبر و تصوير متن منابع اصطلاح‌نامه است، کتاب اصطلاح نامه منطق حاوي اطلاعات فوق در دو جلد آماده ارائه است و اعضاي شوراي علمي اين اصطلاح نامه آقايان عسکري سليماني اميري، محمد باقر ملکيان، محمد محمد‌عليزاده ومحمد کريمي هستند.

     

                 اصطلاح‌نامه معرفت شناسي         
    اين نرم افزار حاوي اطلاعاتي چون درختواره حدود 1800 اصطلاح معرفت شناسي،تصوير نمودار درختي اصطلاح‌نامه معرفت شناسي، تعاريف و مستندات اصطلاحات بااستفاده از 39 منبع معتبر و تصوير متن منابع اصطلاح‌نامه است، کتاب اصطلاح نامه معرفت‌شناسي حاوي اطلاعات فوق در يک جلد آماده ارائه است و اعضاي شوراي علمي اين اصطلاح نامه آقايان محمد حسين زاده، احمد ابوترابي، عسکري سليماني‌اميري، محمد باقر ملکيان، عباس عارفي و حسن معلمي هستند.

     

                   اصطلاح‌نامه فلسفه اشراق             
    اين نرم افزار شامل مطالبي چون درختواره حدود 550 اصطلاح فلسفه اشراق، تصويرنمودار درختي اصطلاح‌نامه فلسفه اشراق، تعاريف و مستندات اصطلاحات بااستفاده از مجموعه مصنفات شيخ اشراق (مشتمل بر 21 کتاب و رساله) و هفت منبع ديگر و تصوير متن منابع اصطلاح‌نامه است، کتاب اصطلاح نامه فلسفه اشراق حاوي اطلاعات فوق در يک جلد آماده ارائه است و اعضاي شوراي علمي اين اصطلاح نامه آقايان حسين عشاقي، عسکري سليماني‌اميري، علي اميني نژاد، مهدي بابايي و سيد يدالله يزدان‌پناه هستند.

     

         اصطلاح‌نامه عرفان نظري (مرحله اول)          

    اين نرم افزار شامل مطالبي چون درختواره حدود 3600 اصطلاح عرفان نظري، تصويرنمودار درختي اصطلاح‌نامه عرفان نظري، تعاريف و مستندات اصطلاحات بااستفاده از 100منبع معتبر و تصوير متن منابع اصطلاح‌نامه است، کتاب اصطلاح نامه عرفان نظري حاوي اطلاعات فوق در يک جلد آماده ارائه است.

     

     اعضاي شوراي علمي اين اصطلاح نامه آقايان سيد يدالله يزدان‌پناه، حسن رمضاني، مرحوم محمد مهدي مهندسي(عضو سابق)، محمدحسين نائيجي، حسين عشاقي و عبدالحسين خسروپناه هستند.

     

    دکتر ابوترابي در ادامه اصطلاح نامه‌هايي که مراحل کار علمي آنها انجام شده و در آينده نزديک عرضه مي شوند را 9 مورد عنوان کرد که شامل: اصطلاح نامه‌هاي فلسفه اسلامي، کلام اسلامي، فلسفه اخلاق، فلسفه دين، عرفان عملي،عرفان ادبي، عرفان نظري (مرحله دوم)، فلسفه حقوق و اصطلاح نامه فلسفه سياست است.

    گفتني است اين مراسم با حضور آيت الله سيدهاشم حسيني بوشهري امام‌جمعه قم، حجت الاسلام والمسلمين محمدرضا آشتياني نماينده مردم قم در مجلس شوراي اسلامي و حجت الاسلام والمسلمين محمود رجبي قائم مقام مؤسسه امام خميني رحمة‌الله‌عليه و جمعي از اساتيد برجسته حوزه علميه قم  برگزار شد.

     
     
     

     

     
     
     
    لینک ثابت خبر: qabas.iki.ac.ir/node/3886

    موسسه امام خمینی

    «این مؤسسه‏ خوب، جامع و کامل می‌‏تواند از لحاظ تلاش پیگیر، خستگی‏‌ناپذیر، خالصانه و عالمانه الگویی برای حوزه باشد.»  مقام معظم رهبری در دیدار رئیس و اعضای هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره... ادامه

    سند چشم انداز

    چشم‌انداز مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره) با اميد به فضل الهي و عنايات ويژه حضرت ولي عصر(عج) و در پرتو کوشش عالمانه و تلاش متعهدانه همه ارکان و اعضا و پارسايي و پاکي مديران، استادان، محققان، دانش‌پژوهان و... ادامه