بايسته‌هاي محقق در توليد علوم انساني اسلامي از ديدگاه آيت الله فياضي
گروهي از فلاسفه غربي بر آن‌اند که راه يقين به‌واقع بسته است؛ بنابراين، آنچه از علوم دارند و آنچه دنبال مي‌کنند، گمان يا حتي کمتر از گمان است. گروهي ديگر، گرچه شکاک نيستند، از پذيرش عقل و دستاوردهاي آن تن مي‌زنند و از اين‌رو، عالم را منحصر به طبيعت محسوس و قابل تجربه مي‌دانند.

در مقابل اين دو، فلسفه الهي بر پايه پيروي از يقين و ارج نهادن به عقل و باور به ماوراي طبيعت شکل گرفته است. در انديشه فيلسوفان الهي، خالق انسان، رب او هم هست و به اقتضاي حکمت خود، براي راهنمايي بشر، رسولان ظاهري را فرستاده تا مکمل عقل انسان، در آنچه عقل توان درک آن را ندارد، باشند.
اما هر انساني بر اساس تفکري زندگي مي‌کند که اگر آن را تدوين کند، به‌صورت يک فلسفه درمي‌آيد. لذا ادعاي اينکه «مباني فلسفي هر دانشمندي در دانش او مؤثر است» گزاف نيست. پس کسي که با فلسفه الهي وارد عرصه علوم انساني مي‌شود، از نظر روش و منابع و هدف و انگيزه، با دو گروه پيشين متفاوت است؛ زيرا او افزون بر حس و تجربه، عقل و وحي را هم پيش رو دارد.
بنابراين از يک‌سو، فيلسوف الهي مسائل تجربي را با پشتوانه عقلي تاييد مي‌کنند و احيانا به يقين مي‌رساند و با استفاده از منابع وحياني به پاسخ‌هاي نو به مسائل کهنه مي‌رسد و گاهي به مسائل جديد مي‌انديشد؛ يعني او از متون ديني،‌هم براي حل مسائل مطرح ـ و احيانا گلچين مسائل و حذف آنچه از سوي شارع ممنوع اعلام شده ـ بهره مي‌گيرد و هم در طرح مسائل جديد الهام مي‌گيرد؛ چراکه دين، هم حدودي پيش روي دانش و دانشمند نهاده و هم ابواب جديد و افق‌هاي تازه‌اي پيش روي او گشوده است. از سوي ديگر، اعتقاد به خدا و عشق متقابل ميان عبد و معبود (مبدأ)، و شناخت روح به‌عنوان بُعد اصلي انسان (معرفت نفس) و باور به تجرد روح و جاودانگي آن (معاد) سبب مي‌شود که دانشمند الهي: اولا به علم به‌عنوان يک وظيفه نگاه کند و از کسي طلبکار نبوده، از غرور و خودخواهي، که مشکل جوامع و دانشمندان غيرالهي است، به دور باشد؛
ثانيا، زندگي‌اش سراسر جهاد و معامله با خدا شود و در هيچ کاري، از جمله فعاليت‌هاي علمي، کم‌کاري نکند؛
ثالثا، هنگام کاربرد علوم،‌متوجه بنده بودن خود باشد و علوم خود را در راه سعادت حقيقي، که به بعد اصلي انسان مربوط است، به کار گيرد، نه براي تأمين آرامش و آسايش حيواني.
طبيعتا وارد شدن با چنين رويکردي در عرصه دانش، ره‌آوردهايي همچون تقويت ايمان و خارج شدن از ايمان تعبدي و اجمالي به ايماني تعقلي و تفصيلي خواهد داشت.