کرسی علمی و نظریه‏پردازی، نوآوری و نقد تاریخی‏گری در تاریخ انقلاب اسلامی ایران به همت گروه تاریخ و اندیشه مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در سالن اندیشه این مؤسسه در راستای نقد نظریه خانم کدی، برگزار گردید.

به گزارش مرکز خبر و اطلاع‏رسانی روابط عمومی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، در این کرسی نظریه پردازی، نوآوری و نقد تاریخی گری که در روز سه شنبه 5 خرداد از ساعت 18 برگزار شد، حجج اسلام آقایان دکتر مهدی ابوطالبی به‏عنوان سخنران، مهدی طاهری به‏عنوان دبیرعلمی و دکتر امیدی و دکتر یعقوبی، به عنوان داور و دکتر یعقوب توکلی به‏عنوان ناقد در این نشست علمی به سخنرانی پرداختند.

در ابتدای این کرسی نظریه پردازی، دکتر مهدی ابوطالبی به بررسی و نقد نظریه نیکی آر. کدی در تحلیل انقلاب اسلامی ایران پرداخت و گفت: خانم نیکی آر.کدی یکی از اساتید تاریخ دانشگاه کالیفرنیا و يكي از معروفترين ايران‌شناسان غربي می‏باشد و آثار بسيار زيادي در مورد ايران دارد و رساله دكتراي خود را با عنوان «تأثير غرب بر تاريخ اجتماعي ايران مدرن» نوشته است.

دکتر ابوطالبی کتاب‏های «‏ریشه‏های انقلاب اسلامی، مطالعه تطبیقی انقلاب‏های ایران و چرایی شدن انقلاب اسلامی ایران» را از مهمترین آثار خانم نیکی آر. کدی خواند و افزود: نیکی کدی، عامل اصلی شکل‌گیری انقلاب اسلامی ایران را دو عنصر احیای اخیر اسلامی ایران که تأکید بر مطرح شدن یک فضای جدیدی از اسلام و تشیع در ایران دارد و نارضایتی‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی قرن 19 و 20 می‌داند.

حجت‌الاسلام ابوطالبی به مؤلفه‌های احیای اخیر اسلامی ایران از دیدگاه کدی اشاره کرد و گفت: وی در کتاب خود، در رابطه با احیای اخیر اسلامی ایران ابتدا بحث تشیع و اسلام در ایران را مطرح می‏کند که شیعیان در قرن چهارم بحث غیبت امام زمان(عج) و انتظار موعود را مطرح کرده‏اند و هدف او از این سخن این است که تا قبل از این، چنین سخنانی در تشیع وجود نداشته است.

وی افزود: غلبه اصولیون بر اخباریون در حوزه‏های علمیه که در دوره قاجار اتفاق افتاد، سبب افزایش قدرت اجتماعی علمای شیعه شد و استقلال اقتصادی علمای شیعه از دربار و حکومت در مواجهه با حکومت در دوره قاجار و پهلوی تأثیرگذار بوده است.

عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با اشاره به نظریه کدی درباره دلایل نارضایتی مردم در دوره قاجار ابراز داشت: او معتقد است که غربی‏ها در فضای عقب‏ماندگی ایران بسیار تأثیرگذار بوده‏اند و مستنداتی در این خصوص دارد و آثار زیان‏بار روابط اقتصادی ایران و غرب بر اقتصاد ایران، سلطه بیش از حد روس و انگلیس بر امور اقتصادی و سیاسی ایران و عدم تحقق توسعه و نوسازی در ایران دوره قاجار، دلایل نارضایتی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی مردم در دوره قاجار بوده است.

وی افزود: این نظریه‏پرداز غربی نتایج نارضایتی‌های سیاسی و اقتصادی دوره قاجار را اعتراض علما برای گسترش قدرت خود و اجرای اسلام شیعی، اعتراض بازاریان برای محدودکردن اقتصاد خارجی در کشور، اعتراض روشنفکران لیبرال برای دموکراسی و توسعه اقتصادی، شکل‏گیری قیام‌های تنباکو و مشروطه و شکل‏گیری حس ضد امپریالیستی در میان ایرانیان می‏داند.

عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) به نقد نظریه نیکی آر. کدی در تحلیل انقلاب اسلامی ایران پرداخت و خاطرنشان کرد: در این تحلیل چند اشکال و چند نوع نگاه وجود دارد که یا سبب تقلیل انقلاب اسلامی، یعنی این حرکت را یک حرکت خیلی کوچک بر خلاف عظمت آن قرار داده است و در بخش‏هایی از نظریه خود سبب تحریف انقلاب اسلامی و در قسمت‏هایی سبب تخریب آن شده است.

حجت‌الاسلام ابوطالبی افزود: چند نقد کلی بر این نظریه وارد است که تحلیل کدی از انقلاب اسلامی، بر اساس حاکمیت دیدگاه شرق‌شناسانه و اندیشه ترقی غربی شکل گرفته است و یکی دیگر از نقدهای وارد از نظریه او این است که نگاه کلیسایی و مسیحی به دین و علما در ایران دارد و نتوانسته آن ماهیت دین اسلام و علمای دینی ما را به طور حقیقی آن تشخیص دهد و با آن نگاه تحلیل کرده است. 

عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با اشاره به یکی دیگر از دیدگاه‏های کدی گفت: چند مؤلفه در حاکمیت دیدگاه شرق‌شناسانه وجود دارد که استفاده از روش فیلولوژی کلاسیک، حاکمیت نگاه برتری جویانه غرب نسبت به شرق و استفاده از منابع شرق شناسانه که سبب شده خیلی از منابعی که کدی در کتاب خود ذکر می‏کند، اشتباه بوده و به عنوان مثال برای توضیح شیعه، به کتب شرق‏شناسان مراجعه کرده است که آن‏ها نیز اشتباه نوشته‏اند و بنابراین خیلی از اطلاعات مبنایی او(کدی) غلط است؛ چرا که منابع او منابع درستی نیست.

وی خاطرنشان کرد: کدی معتقد است استکبارستیزی امام راحل ناشی از جهان‏بینی مانَوی و ثنویت زرتشتی خیر و شر امام خمینی(ره) است؛ او می‏گوید به دلیل اینکه امام(ره) ایرانی است و ایرانی‏ها به این نکته به عنوان پیشینه نگاه‏های زرتشتی اعتقاد دارند، این نگاه زرتشتی و مانوی امام راحل سبب شد که از این ادبیات آمریکا شیطان بزرگ است و شر بودن غربی‏ها و خیر بودن اسلام و مذهب ایرانی و این تقابل خیر و شر بین جهان غرب و ایران و استکبار، ناشی از نگاه مانوی و زرتشتی امام خمینی(ره) است.

حجت‌الاسلام ابوطالبی اظهار داشت: یکی دیگر از نکات، کاریزماتیک خواندن رهبری امام خمینی(ره) است؛ به خاطر این‏که آن نکاتی که روحانیت مسیحی دارد، با همان نگاه علمای ما را می‏نگرد و همان کاری که روشنفکران خودمان هم می‏کنند و می‏گویند دین به عنوان دین مسیحیت، عامل عقب‏ماندگی غرب در دوره رنسانس بود و اصلاحات دینی انجام شد، بنابراین ما هم بایستی اصلاحات دینی انجام دهیم.

وی در پایان نقاط قوت تحلیل خانم کدی را این گونه خواند: تحلیل خانم کدی دارای نقاط قوتی مانند، توجه به ریشه‏های تاریخی انقلاب اسلامی از دوران صفویه، توجه او به ریشه‏های فکری و مذهبی انقلاب اسلامی از زمان تشکیل، گردآوری اطالاعات و داده‏های جزئی و کلی به خوبی و اینکه ایشان به ابعاد مختلف انقلاب اسلامی مانند ابعاد مالی و سیاسی و ... توجه کرده است.

عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، در بیان نقد تحلیل کدی اظهار داشت: از جمله نقاط ضعف تحلیل خانم کدی، ضعف در روش تحقیق و روش تحلیل می‏باشد.

وی افزود: زرشتی خواندن ریشه‏های نگاه امام، استفاده از الگوهای غیربومی و ناسازگار با تحولات ایران مانند نظریه شیوه رهبری کاریزماتیک امام خمینی، الگو کلیسایی– مسیحی برای تحلیل روحانیت و شیعه، دیدگاه تاریخی‏گری برای تحلیل انقلاب اسلامی و دین اسلام، فهم ناقص از انقلاب اسلامی و تقلیل و تحریف انقلاب اسلامی، هیجانی و غیرعقلانی خواندن حرکت مردم، خواندن علما بعنوان عاملی برای مانع پیشرفت و توسعه، غفلت از عوامل خارجی مانع توسع و اینکه وی فکر می‏کند علما با حکومت به خاطر منافع اقتصادی مخالفت کرده‏اند.

در ادامه جلسه کرسی" داخلی نظریه پردازیی، دکتر توکلی به نقد سخنان دکتر ابوطالبی پرداخت و گفت: سوال من از شما این است که چرا فکر می‏کنیم غربی‏ها مارا باید بفهمند؟ اولین اشکالی که بر نقد شما وارد می‏باشد این است که شما فکر می‏کنید‏ آن‏ها حتما باید ما را بشناسند، ما باید جرأت این را داشته باشیم که بگوییم آنها ما را نمی‏فهمند و سعی نکنیم بگوییم آنها باید مارا بفهمند، غربی ها در اصل انقلاب اسلامی ایران را درک نکردند نه به خاطر اینکه روش‏های علمی آنان غلط است، دلیل آن این است که ما در تشیع یک منطقه ممنوعه داریم که تا شیعه نشوی از درک آن عاجز هستی و این حوزه قدرت ما می‏باشد.

وی افزود: نکته دیگر این است که نگاه نقد شما یا از رو به رو است یا از پایین و شما از بالا نگاه نکردید، این موضوع که خانم کدی با چه اندیشه‏ای آمده است این متون را نوشته است و اینکه اندیشه های وی از کجا نشأت گرفته است نکات بسیار مهمی می‏باشند.