بررسی تطبیقی حقیقت عالم برزخ از دیدگاه عقل و نقل

( همراه بحثی دربارة عالم مثال و نفس انسان )

نویسنده : احسان ترکاشوند

اعتقاد به وجود عالم پس از مرگ، بخشی از جهان‏بینی ادیان ابراهیمی است که در طول زندگی دنیوی بر گفتار و رفتارهای انسان اثر سازنده‏ای دارد. این کتاب امکان عقلی عالم برزخ را به واسطة عقل و وقوع آن را به واسطة ادلة نقلی بررسی کرده است. همچنین باتوجه به اینکه انسان در عالم برزخ در قالب مثالی ادامة حیات می‏دهد، بحثی در خصوص عالم مثال و ویژگی‏های آن مطرح شده است؛ چنان‏که بحث از تجرد نفس نیز که از اصول موضوعة عالم برزخ است، به بحث گذاشته شده است.

بحث دربارة عالم برزخ از چند جهت اهمیت دارد:

1_ با اثبات عالم برزخ و ویژگی‏ های آن، به خوبی می توان بیان کرد که مرگ، امری وجودی است و انسان فقط با مرگ از جهانی به جهان دیگر منتقل می شود و به تعبیر روایات: ما الموت و لا قنطره؛ « مرگ تنها پلی بیش نیست » و به تعبیر علامه طباطبایی با این بیان به آسانی سخنان منکران عالم برزخ و کسانی که معتقدند انسان با مرگ از بین می رود و سپس در قیامت خدا دوباره او را مبعوث می کند، رد می شود؛

2- در برخی از تحلیل های  متفکران مسلمان از متون دینی دربارة عالم برزخ و موجودات برزخی، ابهام هایی وجود دارد. از این رو باید با رجوع به عبارات قرآن و سنت و تحلیل های عقلی متفکران مسلمان و تجزیه و تحلیل دقیق آن ها این ابهام را برطرف و سپس میزان مطابقت ویژگی های برزخ را از دیدگاه متفکران مسلمان و متون دینی ( قرآن و سنت ) بررسی کرد. بی شک با احصای کامل این ویژگی ها می توان تصویر جامعی از موجودات به دست آورد. همچنین شناخت دقیق و جامع این موجودات، به ما کمک می کند تا حقایقی مانند عالم مثال، معراج پیامبر اعظم(ص)، معاد جسمانی، چگونکی تکامل برزخیان و ... را بهتر بشناسیم.

3_ با توجه به دو نکته ای که پیش تر بیان شد و نیز نبود پژوهشی جامع و کامل در این زمینه، ضرورت پرداختن به این پژوهش ثابت می شود.

این پژوهش در پنج فصل تنظیم شده است:

فصل نخست، مفهوم شناسی می باشد،

فصل دوم، درباره نفس انسان و موضوع هایی مانند تعریف نفس، تجرد نفس انسان و جاودانگی نفس انسان بحث می کند،

فصل سوم ،عالم برزخ را از دیدگاه عقل بررسی می کند. ابتدا به تفصیل درباره عالم مثال بحث شده است و سپس عالم برزخ از دیدگاه عقلی بررسی می شود،

فصل چهارم، درباره ادله نقلی برزخ می باشد. در این فصل درباره اصل عالم برزخ و ویژگی های آن از نظر قرآن و روایات بحث می شود،

فصل پنجم، بررسی تطبیقی ویژگی های عالم برزخ از دیدگاه عقل و نقل است که در حقیقت به منزله نتیجه و دستآوردهای تطبیقی پژوهش می باشد.