کتاب منطق کارکردی و دفاع از دین با تلاش پژوهشگر ارجمند جناب حجت‌الاسلام والمسلمین امان‌الله فصیحی نگارش یافته است.

هدف اصلی نویسنده ارائه تبیین کارکردی دین و کشف آثار و پیامدهای عرفی شدن آن است.

جناب حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حمید پارسانیا نیز با مطالعه و ارائه نظرهای سودمندشان، بر اتقان و غنای اثر افزوده‌اند.

ساختار این تحقیق از یک مدخل، شش فصل و یک خاتمه تشکیل شده است. در مدخل این نوشتار، کلیات تحقیق بیان شده است.

در فصل نخست، درباره دستگاه مفهومی تحقیق، و در فصل دوم، درباره نظریه کاربردی و کاربردهای آن در جامعه شناسی دین بحث شده است. در فصل سوم نمونه‌های توجیهات کارکردی در متون دینی با محوریت قرآن و در فصل چهارم نمونه‌های توجیهات کارکردی با محوریت آرای متألهان مسلمان بررسی شده است. فصل پنجم تبیین پیامدهای عرفی کننده توجیه کارکردی را بر عهده دارد. فصل ششم به بررسی گونه‌ای ارتباط توجیه کارکردی در متون دینی و آرای متألفهان با عرفی شدن اختصاص یافته است. در خاتمه نیز به جمع‌بندی و نتیجه‌گیری این تحقیق پرداخته شده است.

این تحقیق از چند جهت ضرورت دارد:

1. بسیاری از مباحث که امروز در قلمرو عرفی شدن مطرح‌اند، ریشه در اندیشه کسانی دارند که از این نوع تبیین بهره جسته‌اند، زیرا آنان به زعم خود با یافتن بدیل‌های کارکردی برای دین در جامعه جدید، تاریخ دین را تمام شده تلقی می‌کنند و یا با تنزل آن به ابزاری محض، ماهیت آن را قلب کرده‌اند که این خود با ذات و جوهر دین در تعارض است. بنابراین ضروری می‌نماید که این بحث مطرح و مشکلات این منطق دفاع از دین روشن شود؛

2. برخی به منظور زدودن آسیب‌های این منطق کوشیده‌اند تا برای توجیه کارکردی، پشتوانه دینی فراهم کنند. بنابراین ضروری است که این مسئله بررسی، و از این نوع مغالطه جلوگیری شود. این امر جز از راه بررسی مبانی و پیامدهای توجیه کارکردی رایج و منطق دین در دفع از خود مقدور نیست؛

3. برخی از آسیب‌های دین‌داری و دین‌گریزی در جامعه معاصر، ریشه در همین منطق دفاع از دین دارد؛ زیرا ترویج دین بر اساس کارکردهای آن، سبب می‌شود که برخی به جای پذیرفتن دین حق و پایبندی به لوازم آن، به ادیان و فرقه های انحرافی گرایش یابند؛ چراکه معتقدند کارکردهای متوقع از دین را می‌توان از راه دیگر، بدون پذیرفتن محدودیت‌های‌ دین تأمین کرد.