در اين ديدار که در تاريخ 98/9/28 در مؤسسه امام صادق عليه‌السّلام برگزار شد، حضرات آيات فياضي و رجبي و حجج اسلام آقايان دکتر احمد ابوترابي، محمدباقر ملکيان، محمد ايزدي‌تبار، احمد محمدي، مهدي بابايي و محمد کريمي حضور داشتند.

در آغاز جلسه آيت‌الله فياضي ضمن تشکر از حضرت آيت‌الله العظمي سبحاني به‌خاطر توجه و عنايتي که نسبت به انجام کارهاي بنيادين در حوزه دارند، به‌صورت مختصر مرکز پژوهشي دائرة‌المعارف علوم عقلي اسلامي را معرفي کردند.

در ادامه آيت‌الله رجبي ضمن ابلاغ سلام خالصانه آيت‌الله مصباح دامت برکاته، از اين مرجع بزرگوار درخواست کردند تا با رهنمودهاي خويش اعضاي جلسه را بهره‌مند سازند.

 

سپس حضرت آيت‌الله العظمي سبحاني پس از خير مقدم به مسئولان، اساتيد و محققان مؤسسه امام خميني^(ره) و درخواست ابلاغ سلام به محضر حضرت آيت‌الله مصباح يزدي و آرزوي طول عمر و افزايش برکات ايشان، رهنمودهايي را بدين شرح بيان فرمودند:

بسم الله الرحمن الرحيم. براي نگارش مقالات دايرة‌المعارفي در علوم مختلف عقلي نخستين کاري که بايد انجام شود تفکيک اين علوم از يکديگر است تا خلط مباحث منطقي و فلسفي و کلامي و عرفاني نشود. در مرحله دوم بايد ببينيد آيا مراکز ديگري هم هستند که قصد نگارش چنين مقالاتي را دارند يا خير، اگر چنين مراکزي باشند بايد طوري عمل شود که مکمل همديگر باشيد تا از انجام کارهاي موازي پرهيز شود. براي نمونه گروه علمي کلام در مؤسسه امام صادق عليه‌السّلام در حال نگارش مقالات اين علم هستند. در مرحله بعد، بايد از نگارشِ هم‌زمان در رشته‌هاي مختلف پرهيز شود، بلکه يکي را به پايان برسانيد، سپس علم ديگر را آغاز کنيد. در انجام کارهاي علمي طوري عمل شود که اين آثار قابل استفاده براي مخاطبان بوده و نياز محققان را به‌خوبي برآورده سازد. من برخي از آثار مرکز دايرة‌المعارف را ملاحظه کردم، زحمات بسياري کشيده شده و آثار خوبي تدوين گشته است و اميدوارم که در آينده نيز شاهد دستاوردهاي پرارزشي از مرکز دائرة‌المعارف باشيم.

 

پيش از سخنان حضرت آيت‌الله العظمي سبحاني، جناب حجت‌الإسلام و المسلمين دکتر احمد ابوترابي (رياست مرکز پژوهشي دائرة‌المعارف) با ابراز خرسندي از شرفيابي به محضر اين مرجع عاليقدر که از همراهان امام راحل و خود از شخصيت‌هاي برجسته در عرصه پژوهش کشور هستند، گزارشي از فعاليت‌هاي انجام گرفته در مرکز را ارائه کردند.

اين عضو هئيت علمي مؤسسه امام خميني(ره) در ابتدا گفتند: مركز دايرة‌المعارف يكي از مراكز وابسته به مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره) است که به بركت نظام مقدس جمهوري اسلامي و زحمات حضرت امام راحل و مقام معظم رهبري و به عنوان يكي از ثمرات خون شهداي انقلاب اسلامي تحت اشراف حضرت‌آيت‌الله مصباح يزدي دامت بركاته فعاليت‌هاي خود را انجام مي‌دهد.

ايشان اضافه کردند: مركز دايرة‌المعارف داراي برنامه‌ها و پروژه‌هاي طولاني‌مدتي است كه هدف نهايي آن تأليف دائرةالمعارف‌هايي در زمينه علوم عقلي اسلامي است. هدف از اين دائرةالمعارف در درجه اول، ايجاد زمينه‌اي براي پژوهش‌هاي جامع و دقيق در موضوعات علوم عقلي و در درجه دوم، فراهم کردن مجموعه‌اي است كه بتواند مباني عقلي معارف اسلامي را به جهان معرفي کند.

حجت‌الاسلام والمسلمين ابوترابي تهيه چنين دائرةالمعارف‌هايي را نيازمند به دو كار اساسي دانستند: اول، انجام برخي از پژوهش‌هاي بنيادين كه زمينه و فهم دقيق و ارائه درست و جامع را از علوم عقلي فراهم آورد؛ دوم، آسان کردن و سرعت بخشيدن به انجام پژوهش براي پژوهشگران برجسته و مقاله‌نويسان مرکز.

ايشان اضافه کردند: براي نيل به اين هدف در هرکدام از رشته‌ها فعاليت‌هاي زير انجام شده است:

1. تهيه اصطلاح‌نامه كه نقشه جامع علوم و جايگاه هر اصطلاح را به صورت مستند در بر داشته باشد.

2. فراهم آوردن معجم‌هايي كه با مراجعه به منابع و فهم متون آنها توسط پژوهشگران متخصص تهيه شده است.

اين پژوهش‌ها به گونه‌اي نيست كه از طريق جستجوهايي لفظي و پيشرفت تكنولوژي به راحتي بدست آيد و بلكه مبتني بر فهم تخصصي از متون است.

3. تهيه پرونده‌هاي علمي با مراجعه به اصطلاح‌نامه‌ها و معجم‌ها كه محققان مقاله‌نويس را تا اندازه زيادي از مراجعه به كتابخانه‌ها بي‌نياز مي‌كند و موجب سرعت و جامعيت و سهولت تحقيقات مي‌شود.

دکتر ابوترابي خاطر نشان کرد طبق دستور حضرت آيت‌الله مصباح يزدي تدوين دايرة‌المعارف کلام به دليل اينکه در مؤسسه امام صادق عليه‌السلام در حال انجام است از اولويت کارهاي مرکز دايرة‌المعارف خارج شده است.

اين استاد علوم عقلي حوزه علميه قم افزودند تهيه اصطلاح‌نامه‌ها و ايجاد زمينه‌هاي پژوهش در مرکز مربوط به همه رشته‌ها بوده و همزمان انجام شده است و بحمدلله کار مربوط به اکثر رشته‌هاي علوم عقلي اسلامي پايان يافته و عرضه شده و در مورد بقيه رشته‌ها نيز اين پژوهش‌ها رو به اتمام است به طوري که تاكنون بيش از 120 جلد کتاب و 31 نرم‌افزار در رشته‌هاي معرفت‌شناسي، منطق، فلسفه، كلام، فلسفه دين، فلسفه حقوق، فلسفه اخلاق، فلسفه سياسي، عرفان نظري، عرفان عملي و عرفان ادبي منتشر شده که از جمله مهمترين اين آثار اصطلاح‌نامه‌هاي معرفت‌شناسي، منطق، فلسفه، كلام، فلسفه اخلاق، فلسفه سياسي و معجم‌هاي موضوعي در رشته‌هاي مختلف است.

بايد اضافه کرد که مدخل‌هاي دائرةالمعارف از درون اصطلاح‌نامه‌ها و با عنايت به نظام روابط اصطلاحات كه هم دقت و هم جامعيت را تضمين كند تهيه شده است.

حجت‌الاسلام ابوترابي گفتند نسبت به تدوين خود دايرة‌المعارف‌ها به‌ويژه با عنايت به کمبود منابع مالي و امکانات و نيرو، تدوين دايرة‌المعارف‌ها همزمان انجام نمي‌شوند و در حال حاضر تدوين مقالات دائرةالمعارفي در رشته منطق به صورت جدي و در فلسفه سياسي و عرفان نظري به صورت اندک با عنايت به پژوهشگران تربيت شده توسط مركز آغاز شده است.

مدير مرکز دايرة‌المعارف در پايان سخنان خود گفتند يادآوري اين نكته لازم است كه دوره‌هاي بي‌سابقه‌اي براي پرورش محققان منطق و عرفان در مركز برگزار شده كه ويژگي آن، جامع بودن موضوعات درسي بوده و به‌خصوص در عرفان به‌صورت كنترل شده و با رعايت مصالح حوزه و شريعت صورت گرفته است.

البته در اين مركز دو مجله علمي نيز تهيه مي‌شود: يكي مجله علمي ـ ترويجي «معارف عقلي» است كه قلمرو آن همه موضوعات علوم عقلي مي‌باشد (به‌جز منطق) و ديگري مجله علمي ـ پژوهشي «معارف منطقي» است.