گزارشي از

همايش تشيع و مدرنيته در تاريخ معاصر ايران

همايش تشيع و مدرنيته در ايران معاصر روز پنجشنبه 15 اسفندماه 1387 به همت گروه تاريخ و انديشه معاصر معاونت پژوهش مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره) در تالار امام خميني (ره) اين مؤسسه در دو نوبت صبح و بعد از ظهر برگزار شد.

در برنامه‌هاي صبح همايش پس از نواختن سرود جمهوري اسلامي و تلاوت آياتي از قرآن کريم حجت الاسلام ابوطالبي دبير اجرايي همايش، گزارشي از روند شکل‌گيري همايش و مقالات ارائه شده به دبيرخانه همايش ارائه کرد.

اولين سخنران همايش دکتر موسي نجفي دبير علمي همايش و مدير گروه تاريخ و انديشه معاصر بود که پس از ارائه گزارشي از روند فعاليت علمي و پژوهشي و نحوه قرارگرفتن اين موضوع به عنوان محور اصلي همايش، به بحثي پيرامون نسبت مفهوم تشيع با مفاهيم مدرنيته، مدرنيزاسيون و تجدد پرداختند و فرق سه مفهوم اخير با هم و نسبت هر يک از اين مفاهيم با مفهوم تشيع را تشريح نمودند.

اولين مقاله ارائه شده در همايش مقاله حجت الاسلام احمد رهدار با عنوان مدرنيزاسيون تفکيکي بود وي در اين مقاله با تبيين مفهوم مدرنيزاسيون تفکيکي به بيان ادله موافقين و مخالفين اين مسأله پرداخت و سپس به معايب و محاسن نظر هر دو گروه اشاره کرده و در پايان راهبردي بين اين دو رويکرد به عنوان راهبرد ميانه مطرح کرد.

سپس حجت‌الاسلام دکتر فيروزجايي به مقايسه ظرفيت‌هاي تفکر شيعي و تفکر اهل سنت در مواجهه با مدرنيته پرداخت و خاطر نشان کرد به دليل وجود متفکرين متعدد فيلسوف شيعه، شيعيان به راحتي از مدرنيته استقبال و پذيرش نکردند، بلکه به بررسي و نقد و حتي مقابله علمي با آن پرداختند اين درحالي است که به دليل ضعف تفکر فلسفي در اهل سنت اکثر متفکرين آن به اخذ و ترجمه تفکر مدرن و انتشار آن و در موارد زيادي پذيرش آن روي آوردند.

منطق صعود ونزول فلسفه سياسي در اسلام و غرب عنوان مقاله بعدي بود که توسط حجت الاسلام مظاهري ارائه شد. وي در نوشتار خود، حرکت رو به رشد فلسفه سياسي اسلام و زوال و افول فلسفه سياسي در غرب را تشريح و علت آن را تبيين کرد. آخرين مقاله در نوبت اول همايش مقاله حجت الاسلام نعيميان بود در زمينه عقلانيت شيعي و نقش آن در بازتوليد نوشته بود.

پس از پذيرايي و استراحت، مقاله جناب آقاي عليرضا جوادزاده که به موضع جريان مشروعه‌خواه نجف در برابر غرب اختصاص داشت، قرائت شد. وي در اين مقاله با نگاهي تاريخي به تشريح رويکرد دو عالم بزرگ مشروعه‌خواه حوزه نجف يعني مرحوم شيخ محمد حسين آل کاشف الغطا و مرحوم سيد کاظم يزدي (صاحب عروه) در برابر غرب و فرهنگ غربي پرداختند.

پس از ايشان، حجت الاسلام رضا رمضان نرگسي نوشتار خود با عنوان سير تکامل جامعه ايران در سايه مکتب تشيع و در مواجهه با غرب را ارائه کردند و با اشاره به چهار موج بيداري اسلامي در ايران، جنبش‌هاي مهم معاصر در ايران را گام‌هايي به دنبال هم و تکميل کننده يکديگر ذکر کرده که با محوريت تفکر شيعي توانست در نهايت با انقلاب اسلامي به اوج تکامل برسد که البته اين حرکت تکاملي همچنان ادامه دارد.

سخنران بعدي همايش حجت الاسلام دکتر علي مصباح بودند که با طرح بحث عقلانيت در اسلام و مدرنيته به وجوه تمايز عقلانيت اسلامي و شيعي با عقلانيت مدرن پرداختند.

دکتر محمد علي فتح اللهي آخرين سخنران برنامه صبح بود، که به بحثي تحت عنوان تجدد ملي در عصر صفوي پرداختند. وي در سخنان خود تشريح کرد که، با سقوط خلافت اهل تسنن در بغداد توسط مغول‌ها، فصا براي رشد و گسترش تفکر شيعي در ايران باز شد و در عصر صفوي با محوريت تفکر شيعي تحول و نوگرايي قابل ذکري در ايران شاهد بوديم.

برنامه‌هاي عصر همايش تشيع و مدرنيته با ارائه مقاله جناب آقاي مصطفي مرتضوي آغاز شد که وي به نوع تحول و نوگرايي در ايران اشاره کردند و تحول و پيشرفت در ايران با رويکرد شيعي در دوره صفويه را با مدرنيزاسيون غربي در دوره پهلوي مقايسه کرد.

دومين مقاله نوبت عصر مقاله حجت الاسلام حاج حسيني بود که به بحث عدالت اجتماعي در تفکر شيعي با محوريت نهج البلاغه و عدالت اجتماعي در تفکر مدرن با محوريت نظريه جان راولز پرداخت و مباحث تطبيقي در اين زمينه را ارائه کرد. سپس حجت الاسلام صادق گلستاني مقاله خود را ارائه کرد که در اين مقاله به ضعف‌ها و مشکلات نظريه عرفي شدن تشيع در فرايند تجدد پرداخت و اين نظريه را نقد نمود.

سخنران بعد از ظهر همايش دکتر جميله علم الهدي بود که به نقد مباني و زيرساخت‌هاي دموکراسي در غرب پرداخت و بر اساس نگاه فلسفي در حکمت متعاليه و با توجه به مباني هستي‌شناختي و انسان‌شناختي آن مدل جايگزيني را ارائه کرد. آخرين سخنران نوبت عصر حجت الاسلام دکتر نجف لک‌زايي بود که به مباني انسان‌شناختي امام خميني اشاره کرد و با توجه به اين مباني به بحث نسبت سنت و مدرنيته در انديشه امام (ره) پرداخت.

برنامه پاياني همايش ميزگرد علمي با موضوع عقلانيت در تشيع و مدرنيته و نقش آن در تحولات معاصر با حضور دکتر عماد افروغ، حجت الاسلام دکتر پارسانيا و حجت الاسلام دکتر مهدوي‌زادگان بود. حجت الاسلام احمد رهدار به عنوان دبير علمي ميزگرد به طرح سؤالاتي در اين زمينه پرداخت و اساتيد حاضر در ميزگرد، به مفهوم عقلانيت در اين دو نوع تفکر پرداختند و اشاراتي به نقش آن در تحولات معاصر داشتند. اين همايش در ساعت 6 عصر با اتمام بحث در ميزگرد علمي پايان يافت.